Trưởng khoa Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Phổi trung ương nhấn mạnh: mọi người đi tầm soát ung thư phổi chỉ chụp X-quang là chưa đủ vì CT liều thấp mới giúp bác sĩ tìm thấy hình ảnh u phổi tốt hơn X-quang.
Mở đầu bài báo cáo “Giá trị CT liều thấp trong chẩn đoán ung thư phổi”, TS.BS Cung Văn Công, trưởng khoa Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Phổi trung ương rất háo hức trình bày đề tài này, bởi ông nhận thấy vấn đề tầm soát ung thư phổi lâu nay chưa được mọi người quan tâm nhiều, và lựa chọn phương tiện tầm soát cũng chưa đúng.
TS.BS Cung Văn Công – trưởng khoa Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Phổi trung ương trình bày đề tài “Giá trị CT liều thấp trong chẩn đoán ung thư phổi” tại hội thảo “Cập nhật kiến thức chuyên ngành cộng hưởng từ và chụp cắt lớp vi tính” diễn ra tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ sáng 25/9.
Trước kia người ta quan niệm rằng dùng X-quang ngực có thể tầm soát được ung thư phổi, giúp giảm được tỷ lệ tử vong do ung thư phổi, nhưng một loạt nghiên cứu đã chỉ ra X-quang thường quy không có tác dụng với việc sàng lọc ung thư phổi.
Đến nay, tất cả các khuyến cáo tại các hiệp hội tại Mỹ và châu Âu đều cho rằng CT scan, đặc biệt là CT liều thấp có tác dụng trong việc sàng lọc ung thư phổi, giúp giảm tỷ lệ tử vong và tăng thời gian sống thêm sau 5 năm ở bệnh nhân ung thư phổi.
Vậy khi nào nên tầm soát ung thư phổi? Đó là khi một người có các dấu hiệu:
– Ho trong thời gian dài, ho ra máu
– Đau ngực tại 1 điểm (đau tại 1 vị trí, khác với đau lan tỏa)
– Thay đổi giọng nói
– Nuốt khó, đau khi nuốt
– Mệt mỏi thường xuyên
Những người không cần tầm soát ung thư phổi bao gồm:
– Người trên 80 tuổi
– Đã ngưng hút thuốc hơn 15 năm
– Và/hoặc đang có vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe, có thể làm giảm tuổi thọ
– Có những bệnh lý phải phẫu thuật
Khi chụp CT liều thấp, bác sĩ có thể thấy hình ảnh tổn thương ở phổi: nốt đặc, nốt bán đặc, nốt kính mờ. Trong đó, nốt kính mờ có thể sẽ chuyển thành nốt bán đặc sau 5 năm, nếu có tình trạng này thì nguy cơ ung thư phổi rất cao.
Nốt đặc, nốt bán đặc, nốt kính mờ trên phim CT phổi
Đối với những hình ảnh này, BS Công cho biết thời gian theo dõi, chụp phim kiểm tra lại như sau:
– Nốt đặc: 189 ngày (6 tháng)
– Nốt bán đặc: 457 ngày (15 tháng)
– Nốt kính mờ: 813 ngày (2 năm 3 tháng)
BS Công lưu ý sự hiện diện hoặc tăng trưởng của các thành phần rắn trong các nốt hỗn hợp là một dấu hiệu nghi ngờ bệnh ác tính cao, nếu kích thước tổng thể của nốt không thay đổi hoặc thậm chí giảm.
Trong bài báo cáo, BS Công cũng đưa ra hướng dẫn về việc quản lý các nốt phát hiện trên sàng lọc dựa theo thể tích và thời gian nhân đôi. Việc đo đạc nên được thực hiện tự động (hoặc bán tự động) bằng phần mềm. Đồng thời, cần có chiến lược quản lý chặt chẽ hơn với các nốt được phát hiện mới trong thời gian tầm soát.
Quản lý nốt theo thể tích
Quản lý nốt theo thời gian nhân đôi
Liên quan đến việc tầm soát ung thư phổi, TS.BS Cung Văn Công chia sẻ một tin vui:
Trước khia sàng lọc bằng CT liều thấp phát hiện nốt đơn độc trên phim trên 8mm mà bệnh nhân thuộc đối tượng có nguy cơ cao thì có khuyến cáo nên sinh thiết xuyên thành ngực để chẩn đoán. Tuy nhiên, với những nốt đó, khả năng có kết quả sinh thiết dương tính lại không cao.
Tại Việt Nam quy định chụp PET-CT chỉ áp dụng với trường hợp đã được chẩn đoán xác định ung thư phổi. Tức là chụp CT thấy nốt ở phổi, sau đó tiến hành sinh thiết xuyên thành ngực, cắt một vài mẫu bệnh phẩm từ đó ra, sau đó bác sĩ giải phẫu bệnh trả kết quả có tế bào ung thư rồi, lúc đó bệnh nhân mới được chỉ định chụp PET-CT. Lúc này PET-CT có mục đích là tầm soát toàn thân để xem ngoài ung thư tiên phát ở phổi, nó đã di căn đến đâu chưa.
Nhưng cách đây 3 tháng, quy định này đã có sự thay đổi, là tất cả những nốt đơn độc ở phổi trên phim CT liều thấp mà có nghi ngờ ung thư, ví dụ trên đối tượng nguy cơ cao: bệnh nhân hút thuốc lá, tuổi cao, có các bệnh nghề nghiệp liên quan đến ung thư phổi… sẽ được chỉ định chụp PET-CT. Nếu chụp PET-CT âm tính thì tiếp tục theo dõi, sàng lọc bằng CT liều thấp, còn nếu chụp PET-CT kết luận dương tính thì cần làm sinh thiết.
Do chính sách này thay đổi nên chỉ định đối với sinh thiết phổi giảm đi, đem lại nhiều lợi ích cho những người được chẩn đoán có nốt bất thường ở phổi, bởi vì càng chỉ định sinh thiết rộng rãi thì tổng số biến chứng sẽ cao.
Cuối bài báo cáo, TS.BS Cung Văn Công đúc kết: Sàng lọc ung thư phổi bằng CT liều thấp là cần thiết, an toàn, phù hợp với tất cả các quốc gia (trừ các nước quá nghèo). Sàng lọc giúp giảm tỉ lệ tử vong do ung thư phổi. CT liều thấp là phương pháp sàng lọc ung thư phổi duy nhất hiện nay có hiệu quả đã được chứng minh. Lựa chọn sàng lọc ung thư phổi dựa trên việc cân bằng nguy cơ và lợi ích. Các thế hệ máy CT hiện tại (đa dãy, chụp xoắn ốc) đều có thể đáp ứng tốt các tiêu chí liều thấp.
Bài báo cáo của TS.BS Cung Văn Công là một trong 4 đề tài được trình bày tại hội thảo “Cập nhật kiến thức chuyên ngành cộng hưởng từ và chụp cắt lớp vi tính” một trong những hoạt động của chuỗi chương trình: lễ khánh thành máy cộng hưởng từ MRI 3 Tesla Lumina và máy chụp mạch máu xóa nền thế hệ mới DSA ARTIS icono lần đầu tại châu Á, đồng thời ra mắt Quỹ từ thiện bệnh nhân nghèo bị đột quỵ khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, diễn ra tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ sáng 25/9.
Mở đầu bài báo cáo “Giá trị CT liều thấp trong chẩn đoán ung thư phổi”, TS.BS Cung Văn Công, trưởng khoa Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Phổi trung ương rất háo hức trình bày đề tài này, bởi ông nhận thấy vấn đề tầm soát ung thư phổi lâu nay chưa được mọi người quan tâm nhiều, và lựa chọn phương tiện tầm soát cũng chưa đúng.
TS.BS Cung Văn Công – trưởng khoa Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Phổi trung ương trình bày đề tài “Giá trị CT liều thấp trong chẩn đoán ung thư phổi” tại hội thảo “Cập nhật kiến thức chuyên ngành cộng hưởng từ và chụp cắt lớp vi tính” diễn ra tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ sáng 25/9.
Trước kia người ta quan niệm rằng dùng X-quang ngực có thể tầm soát được ung thư phổi, giúp giảm được tỷ lệ tử vong do ung thư phổi, nhưng một loạt nghiên cứu đã chỉ ra X-quang thường quy không có tác dụng với việc sàng lọc ung thư phổi.
Đến nay, tất cả các khuyến cáo tại các hiệp hội tại Mỹ và châu Âu đều cho rằng CT scan, đặc biệt là CT liều thấp có tác dụng trong việc sàng lọc ung thư phổi, giúp giảm tỷ lệ tử vong và tăng thời gian sống thêm sau 5 năm ở bệnh nhân ung thư phổi.
Vậy khi nào nên tầm soát ung thư phổi? Đó là khi một người có các dấu hiệu:
– Ho trong thời gian dài, ho ra máu
– Đau ngực tại 1 điểm (đau tại 1 vị trí, khác với đau lan tỏa)
– Thay đổi giọng nói
– Nuốt khó, đau khi nuốt
– Mệt mỏi thường xuyên
Những người không cần tầm soát ung thư phổi bao gồm:
– Người trên 80 tuổi
– Đã ngưng hút thuốc hơn 15 năm
– Và/hoặc đang có vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe, có thể làm giảm tuổi thọ
– Có những bệnh lý phải phẫu thuật
Khi chụp CT liều thấp, bác sĩ có thể thấy hình ảnh tổn thương ở phổi: nốt đặc, nốt bán đặc, nốt kính mờ. Trong đó, nốt kính mờ có thể sẽ chuyển thành nốt bán đặc sau 5 năm, nếu có tình trạng này thì nguy cơ ung thư phổi rất cao.
Nốt đặc, nốt bán đặc, nốt kính mờ trên phim CT phổi
Đối với những hình ảnh này, BS Công cho biết thời gian theo dõi, chụp phim kiểm tra lại như sau:
– Nốt đặc: 189 ngày (6 tháng)
– Nốt bán đặc: 457 ngày (15 tháng)
– Nốt kính mờ: 813 ngày (2 năm 3 tháng)
BS Công lưu ý sự hiện diện hoặc tăng trưởng của các thành phần rắn trong các nốt hỗn hợp là một dấu hiệu nghi ngờ bệnh ác tính cao, nếu kích thước tổng thể của nốt không thay đổi hoặc thậm chí giảm.
Trong bài báo cáo, BS Công cũng đưa ra hướng dẫn về việc quản lý các nốt phát hiện trên sàng lọc dựa theo thể tích và thời gian nhân đôi. Việc đo đạc nên được thực hiện tự động (hoặc bán tự động) bằng phần mềm. Đồng thời, cần có chiến lược quản lý chặt chẽ hơn với các nốt được phát hiện mới trong thời gian tầm soát.
Quản lý nốt theo thể tích
Quản lý nốt theo thời gian nhân đôi
Liên quan đến việc tầm soát ung thư phổi, TS.BS Cung Văn Công chia sẻ một tin vui:
Trước khia sàng lọc bằng CT liều thấp phát hiện nốt đơn độc trên phim trên 8mm mà bệnh nhân thuộc đối tượng có nguy cơ cao thì có khuyến cáo nên sinh thiết xuyên thành ngực để chẩn đoán. Tuy nhiên, với những nốt đó, khả năng có kết quả sinh thiết dương tính lại không cao.
Tại Việt Nam quy định chụp PET-CT chỉ áp dụng với trường hợp đã được chẩn đoán xác định ung thư phổi. Tức là chụp CT thấy nốt ở phổi, sau đó tiến hành sinh thiết xuyên thành ngực, cắt một vài mẫu bệnh phẩm từ đó ra, sau đó bác sĩ giải phẫu bệnh trả kết quả có tế bào ung thư rồi, lúc đó bệnh nhân mới được chỉ định chụp PET-CT. Lúc này PET-CT có mục đích là tầm soát toàn thân để xem ngoài ung thư tiên phát ở phổi, nó đã di căn đến đâu chưa.
Nhưng cách đây 3 tháng, quy định này đã có sự thay đổi, là tất cả những nốt đơn độc ở phổi trên phim CT liều thấp mà có nghi ngờ ung thư, ví dụ trên đối tượng nguy cơ cao: bệnh nhân hút thuốc lá, tuổi cao, có các bệnh nghề nghiệp liên quan đến ung thư phổi… sẽ được chỉ định chụp PET-CT. Nếu chụp PET-CT âm tính thì tiếp tục theo dõi, sàng lọc bằng CT liều thấp, còn nếu chụp PET-CT kết luận dương tính thì cần làm sinh thiết.
Do chính sách này thay đổi nên chỉ định đối với sinh thiết phổi giảm đi, đem lại nhiều lợi ích cho những người được chẩn đoán có nốt bất thường ở phổi, bởi vì càng chỉ định sinh thiết rộng rãi thì tổng số biến chứng sẽ cao.
Cuối bài báo cáo, TS.BS Cung Văn Công đúc kết: Sàng lọc ung thư phổi bằng CT liều thấp là cần thiết, an toàn, phù hợp với tất cả các quốc gia (trừ các nước quá nghèo). Sàng lọc giúp giảm tỉ lệ tử vong do ung thư phổi. CT liều thấp là phương pháp sàng lọc ung thư phổi duy nhất hiện nay có hiệu quả đã được chứng minh. Lựa chọn sàng lọc ung thư phổi dựa trên việc cân bằng nguy cơ và lợi ích. Các thế hệ máy CT hiện tại (đa dãy, chụp xoắn ốc) đều có thể đáp ứng tốt các tiêu chí liều thấp.
Bài báo cáo của TS.BS Cung Văn Công là một trong 4 đề tài được trình bày tại hội thảo “Cập nhật kiến thức chuyên ngành cộng hưởng từ và chụp cắt lớp vi tính” một trong những hoạt động của chuỗi chương trình: lễ khánh thành máy cộng hưởng từ MRI 3 Tesla Lumina và máy chụp mạch máu xóa nền thế hệ mới DSA ARTIS icono lần đầu tại châu Á, đồng thời ra mắt Quỹ từ thiện bệnh nhân nghèo bị đột quỵ khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, diễn ra tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ sáng 25/9.
